Şu an dünyanın en ünlü blokzincir jetonu (token) Bitcoin (BTC). Geleceğin para birimi olarak hayal edilse de kur oynaklığı sebebiyle altını ikame etmesi (şimdilik) mümkün değil. Bununla beraber finansal piyasaları ilgilendiren başka bir jeton daha var: security token. Türkçesiyle menkul kıymet jetonu (MKJ). Bitcoin, Ripple, Etherium gibi ödeme jetonlarından farklı olarak bir şirkete hissedar olmanızı sağlıyor. MKJ’nin asıl amacı finansal piyasa enstrümanlarının yerine geçmek fakat şu anki mevcut özelliği düşündüğümüzde bütün menkul kıymetlerini kapsamıyor, sadece hisse senedi gibi çalışıyor. Gerekli teknik imkanlar gerçekleştiğinde borç enstrümanı da olarak kullanılması mümkün olabilir. www.stocheck.com veya www.stoscope.com gibi sayfalarda halihazırda MKJ ihracını yapmış/yapacak şirketlerin listesini bulabilirsiniz. Eğer aklınızda burada beğendiğiniz bir MKJ’ye yatırım yapma fikri varsa mutlaka ve mutlaka şirket broşürünü, halka arz bildirisini (varsa yatırımcı bilgilendirme belgelerini) isteyin. Yatırımı yapacağınız ülkedeki MKJ düzenlemelerini, o şirketin tabi olduğu denetim yönetmeliklerini inceleyin. Yoksa uzak durun.
MKJ şirketlerin halka açılmasındaki aracılık masraflarını azaltacak, sermaye piyasa düzenleyiciden (örn: SPK) halka açılma izni alınmaksızın hissedar bulunmasına imkan tanıyacak. Finans teknolojileri şirketlere yeni pazarlar açıyor ancak bu pazarlardaki yatırımcıların korunması gerekliliğini asla kenara atamayız. Bazı yazarların “MKJ sayesinde deregülasyon artacak” mutluluğunu da bu sebeple anlamak imkansızdır. İnsanların tasarruflarını bir yatırıma yönlendirirken veya onu cazibe merkezi yaparken hiçbir güvence verilmemesi sadece saadet zincirlerinin (örn: Titan) önünü açacak. MKJ, sadece Türkiye değil Avrupa Birliği de dahil olmak üzere her ülke tarafından düzenlemelere tabi tutulmuş değil. Bir diğer deyişle Örneğin Danimarka’da MKJ düzenlemesi hala mecliste tartışılıyor ancak Danimarka şirketleri MKJ aracılığı ile yatırımcı bulmaya devam ediyor. Menkul kıymet piyasasının en derin ve iyi çalıştığı ABD’de Securities and Exchanges Commission (SEC) jeton ihracı (initial coin offering, ICO) konusuna uzak kalmadı (bağlantı 1), gerekli düzenlemeleri yaptı (bağlantı 2) hatta yetinmedi sakıncalı gördüklerini işleme kapattı (bağlantı 3).
Bizde ise herhangi bir düzenleme söz konusu değil jeton arz edenler veya alım satımına aracılık edenler için. Türk BitCoin şirketleri güvenlik sayfalarında sadece teknik işlerden bahsediyor. Blokzincirin dağıtık hesap defterine güvenebilirsiniz ancak şirket işlemlerinin denetlenmediğini, finansal yapılarından bi’ haber olduğumuzu da hatırlatmak isterim. Kastelli, İmar Bankası, Titan, Çiftlikbank. Bunların temelde çok benzer bir özelliği var. Hepsi kendini piyasanın üzerinde kazançlar taahhüt ederek kabul ettirdiler. Kimse de bu yapılara dur demedi ve bugüne geldik. SPK konuya el atmadığı sürece de biz haberlerde bunların türevlerini izlemeye devam ederiz.
- https://www.sec.gov/ICO
- https://www.investor.gov/additional-resources/specialized-resources/spotlight-initial-coin-offerings-digital-assets
- https://www.sec.gov/spotlight/cybersecurity-enforcement-actions
Bitirmeden, aklıma gelmişken sorayım: Geleneksel finansal ürünler yüzünden bir krizi yaşadık. MKJ ve diğer jetonlardan kaynaklı olanı ne zaman olacak?
Bir yanıt yazın